Türkiye’de basına olan güven günden güne düşüyor. Oxford Üniversitesi ve Reuters Enstitüsü taraf hazırlanan 2023 haber raporuna göre, Türkiye'de çoğu zaman haberlere güvendiğini söyleyenlerin oranının 2022'ye kıyasla bir puan gerileyerek yüzde 35'e düştüğünü ortaya koydu.
ANALİZYLORUM - Hazırlanan Dijital haber Raporu’na göre Türkiye’de basına olan güven erimeye devam ediyor. İngiltere'nin Oxford Üniversitesi ve Reuters Enstitüsü tarafından hazırlanan 2023 Dijital Haber Raporu, 2017 yılında dünya genelinde insanların yüzde 63'ünün haberlerle çok ya da yoğun ilgi gösterdiğini, bu oranın 2023 yılında yüzde 48'e düştüğünü ortaya koydu.
Dünya çapında haberlere yoğun ilgi gösterenlerin sayısının son altı yılda yaklaşık yüzde 25 oranında azaldığını ortaya koyan rapora göre, dünya genelinde insanların yüzde 36'sı haberlerden bazen ya da sıklıkla kaçındığını ifade etti. Türkiye hakkında da bilgi paylaşılan 2023 Dijital Haber Raporu'nda, Türkiye'de haber kaynağı olarak sosyal medya kullanımında YouTube ve Instagram'ın ilk sıralarda yer aldığı görüldü.
GELENEKSEL MEDYADA DÜŞÜŞ DEVAM EDİYOR
TV ve yazılı basın gibi geleneksel medya tüketimi çoğu ülkede düşmeyi sürdürürken, çevrimiçi ve sosyal medya tüketimi aradaki farkı kapatamadı. Veriler çevrimiçi tüketicilerin geçmişe kıyasla haberlere daha az eriştiğini ve daha az ilgi gösterdiğini ortaya koydu.
Reuters Enstitüsü raporunun yazarları, izleyicilerin 'iç karartıcı haberlerden uzaklaşıp ruh sağlıklarını korumaya çalışırken Ukrayna'daki savaş ve hayat pahalılığı krizi gibi önemli haberlerden seçici bir şekilde kaçınmaya devam ettiklerine' dair veriler olduğunu ifade etti.
HABERLERİN GERÇEKLİĞİ KONUSUNDA ENDİŞE DUYULUYOR
Dijital Haber Raporu 2023 ayrıca geleneksel TV ve basılı haber medyasının gerilemeye devam ettiği, 'çevrimiçi tüketicilerin geçmişe kıyasla haberlere daha az eriştiği ve daha az ilgi gösterdiği' sonucuna vardı. Bunun yanı sıra, araştırma kapsamında yapılan ankete katılan kişilerin yanıtları, yüzde 56'sının internette hangi haberlerin gerçek, hangilerinin sahte olduğunu tespit etme konusunda endişe duyduğunu da ortaya koydu.
TÜRKİYE'DE DURUM NE?
Dünya genelinde ankete katılanların yüzde 40'ı çoğu zaman haberlere güvendiğini söylerken, bu oran 2022'ye kıyasla iki puan düşüş gösterdi. Türkiye'de ise bu oran geçen yıla göre bir puan düşüşle yüzde 35 düzeyinde düz denebilecek bir çizgi izledi.
Raporda haber kaynağı bakımından 2015-2023 arasında Türkiye'deki değişimde en büyük farklılık gazete ve dergi gibi basılı haber kaynaklarının oranında görüldü. 2015'te yüzde 50 olan bu oran bu yıl yüzde 21'e düşmüş durumda. Sosyal medya da dahil olmak üzere çevrimiçi haber kaynakları da düşmekle beraber, yüzde 75 ile en yüksek haber kaynağı olmaya devam ediyor. TV'nin yeri ise yüzde 75'ten yüzde 56'ya gerilemiş bulunuyor.
Raporun Türkiye ile ilgili bölümünde, medyanın büyük kısmının hükümet kontrolü altında olduğu, eleştirel seslerin dijital ve sosyal medyada da kısıtlandığından söz edildi. Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü'nün (RSF) hükümetin 'internette neredeyse sistematik sansür' politikası izlediği tespitine yer verilen Reuters raporunda, Türkiye'nin dünya basın özgürlüğü endeksinde 180 ülke arasında 165'inci sırada yer aldığı hatırlatıldı.
INSTAGRAM VE TIKTOK'UN YÜKSELİŞİ
Haberler için en önemli sosyal medya platformu olarak Facebook dünya genelinde düşüş halinde olsa da hâlâ önemli bir yere sahip. Her hafta haber için Facebook'a erişenlerin sayısı son yedi yılda yüzde 42'den yüzde 28'e düştü. TikTok ve Instagram'ın kullanımında ise artış kaydedildi. Instagram artık dünya genelinde insanların yüzde 14'ü için, TikTok ise yüzde 6'sı için haber kaynağı. Çin merkezli sosyal medya platformu TikTok özellikle Asya-Pasifik, Afrika ve Latin Amerika'da daha hızlı tırmanışta. Türkiye'de ise haber kaynağı olarak YouTube'un ilk sırada yer aldığı sosyal medya platformlarının oranı şöyle:
YouTube: Yüzde 45
Instagram: Yüzde 40
Facebook: Yüzde 33
WhatsApp: Yüzde 28
Twitter: Yüzde 26
TikTok: Yüzde 10
BEĞENME, PAYLAŞMA VE YORUMLAR DA DÜŞÜŞTE
Rapora göre, açık sosyal medya platformlarında haberleri beğenme, paylaşma ve yorum yapma da düşüş halinde. Bu değişimin bir nedeni olarak, Facebook ve Twitter gibi platformlardaki çevrimiçi tartışmaların giderek daha toksik hale geldiği yönündeki algının artması gösterildi. Ancak, makale paylaşımı ve etkileşim süresi düşmüş olsa da bu, bu tür platformların terk edildiği anlamına gelmiyor.
