VAN/ İDRİS YILMAZ - AYHAN DEMİR
Van’ın Erciş ilçesi Zilan Çayı üzerinde inşa edilen Koçköprü Barajında su seviyesi düşünce insan kemikleri kıyıya vurdu. İl merkezine yüz yirmi ilçeye ise on kilometre uzaklıkta bulunan Gelyê Zîlan, 13 temmuz 1930 yılında binlerce sivil insanın katledildiği bölge olarak anılıyor.
Zilan’da 13 temmuz 1930 yılında dönemin kolluk kuvvetleri tarafından binlerce insanın katledildiği olayın ardında 1978-1992 eski Ağaçören köyü üzerinde Koçköprü Barajı inşa edildi. Barajın hemen üst tarafında bulunan ve 2020 yılında faaliyete geçen Hidro Elektrik Santrali’nin (HES) suları tutmasıyla birlikte barajda su seviyesi azaldı. Yaşanan bu gelişmeler neticesinde baraj sürekli balık ölümleriyle de gündeme geliyor. Açığa çıkan insan kemikleri üzerine değerlendirmede bulunan Çev-Der Başkanı Ali Kalçık, barajların bölgede yaşanan katliamlardan geriye kalan deliller yok etmek amacıyla inşa edildiğini ifade ederek, “Görünen manzara yıllardır söylemeye çalıştığımızı kanıtlıyor” dedi.
’44 köy boşaltılarak bölge insansız-laştırıldı’
Ortaya çıkan insan kemiklerinin bölgede temmuz 1930 tarihinde bölgede yaşanan katliamla alakalı olabileceğine dikkat çeken Kalçık, dün yapılanların üzerinin kapatılması için bölgede barajların inşa edildiğine dikkat çekti. Kalçık,” Zilan deyince iki konu önem kazanıyor. Birinci konu Temmuz 1930 da 15 bin Kürt katledildi. 44 köy boşaltılarak bir imansızlaştırma yaşandı. O günden bu güne değil orada bulunan Kürt tarihinin Kürt kanı ve Kürt kemiklerinin üzeri kapatılmaya çalışıldı. Bunun yanında bir o kadarda önemli olan Van Gölünü besleyen su kaynağımızdır. Bu su kaynağında ise en fazla canlının üremesini sağlayan üreme alanıdır. Şimdi iki dramatik olay yaşanıyor. Birincisi 1930 yılında yaşanan katliam ve sonrası. Yapılan barajlarla katliamdan geriye kalan toplu mezarların üzeri kapatılmaya çalışıldı.”
‘ Her taşın altında bir ağıt var’
Zilan katliamı ile ilgili belgesel hazırlayan ve bu kapsamda araştırmalar yapan Gazeteci İdris Yılmaz, Zilan’da her taşın altında bir ağıt ve çığlık olduğuna dikkat çekti. Yılmaz, “ Bu gördüğümüz alan eski Partaş köyüdür. 1978 yılında barajın inşa edilmesi sonrasında köy yukarı Kısıma taşındı. Baraj altında kalan bu insan kemikleri o köye de ait olabilir. Ancak araştırılmasında fayda vardır. Zilan’da her taşın altından bir çığlık var. Temmuz 1930 yılında burada 44 köy ateşe verilmiş bu köy sakinleri belirli alanlara toplanılarak ateşli silahlarla katledilmişti. Dönemin yarı resmi gazeteleri bölgede 15 bin insanın katledildiğini manşetlerine taşırken, farklı kaynaklar ise sayıyı çok daha yüksek olarak vermiştir. Bu nedenledir ki, Zilan’da her taşın altından insan kemiklerine rastlamak mümkündür. Burada duyarlı STK ve devlet yetkililerine çağrımdır. Açığa çıkan bu insan kemikleri incelensin ve neticesi kamuoyu ile paylaşıldın. Buna benzer çok sayıda toplu mezar var Zilan’da bu mezarlarında açılıp insanlık onuruna yakışır şekilde defin edilsin. Bir daha bu coğrafya da bu acı olayların yaşanmaması adına bir anıt yapılsın.”
Haber iletişim: [email protected]