Geçirdiği helikopter kazası sonrası hayatını kaybeden İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi kimdir? Resi geçmişte hangi gizli görevlerde yer aldı? Reisi nerelidir? Reisi rejim karşıtı mıdır? Reisi neden önemlidir? İran’da 2021 yılında yapılan seçimlerde cumhurbaşkanı seçilen İbrahim Reisi kimdir, 1988 yılında kurulan ‘Ölüm Komitesi’nin 4 üyesinden birisiydi.
AJANS65 TV - İran'da 2021 seçimlerini kazanarak cumhurbaşkanı olan İbrahim Reisi, ülkenin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'e en yakın isimlerden biri olarak görülüyordu.
85 yaşındaki Hameney'in potansiyel selefi gözüyle de bakılan Reisi, bir yandan sertlik yanlısı bir din adamı ve 1980'lerde İslam Devrimi karşıtı binlerce siyasi mahkumun idam edilmesinde sorumluluğu bulunan eski bir yargı yetkilisiydi. Son olarak, Kürt kadın Jîna Mahsa Amini'nin 16 Eylül 2022'de 'ahlak polisi' tarafından gözaltına alınması sonrası ölmesi üzerine patlak veren ve çok sayıda eylemcinin öldürüldüğü, gözaltına alındığı ve bazılarının idam edildiği protestolardaki sert tavrıyla tepki çekti.
BATI SİSTEMİNE KARŞI GELİŞTİRİLEN ‘DİRENİŞ EKSENİ’NİN ÖNDE GELEN İSMİYDİ
Rejim yanlısı olan Reisi, destekçilerinin gözündeyse, bölgedeki Amerikan ve İsrail politikalarına karşı 'direniş ekseni'nin önde gelen aktörlerinden biriydi. İran'ın nükleer programı konusunda taviz vermemesi de taraftarlarından övgü toplamıştı.
Reisi 1960 yılında, İran'ın ikinci büyük kenti olan ve Şiilerin kutsal saydığı Meşhed'de doğdu. Din görevlisi olan babası, İbrahim Reisi beş yaşındayken öldü. Reisi ise babasının izinden giderek, 15 yaşındayken kutsal Kum kentinde ilahiyat okumaya başladı.
DİNİ LİDER HAMANEY'İN VERDİĞİ EĞİTİM İLE YETİŞTİ
Öğrencilik yıllarında, Batı destekli Şah yönetimine karşı kitlesel protestolara katıldı. Ayetullah Ruhullah Humeyni'nin liderliğindeki 1979 İran İslam Devrimi'nin Şah yönetimini devirmesi sonrasında ise yargıda görev yapmaya başladı. Çeşitli kentlerde savcılık yaparken, bir yandan da 1981'de cumhurbaşkanı seçilen Ayetullah Ali Hamaney tarafından eğitiliyordu.
'ÖLÜM KOMİTESİ'NİN 4 ÜYESİNDEN BİRİSİYDİ
Reisi, daha 25 yaşındayken Tahran'da savcı yardımcılığına getirildi. Bu pozisyondayken, 1988 yılında kurulan ve sonradan 'Ölüm Komitesi' olarak anılacak gizli mahkemelerdeki dört yargıçtan biri oldu. Söz konusu mahkemelerde siyasi faaliyetleri nedeniyle zaten cezaevinde bulunan binlerce siyasi hükümlü yeniden yargılandı ve idam cezasına çarptırıldı. Bu kişilerin büyük çoğunluğu, solcu Halkın Mücahitleri Örgütü'ne üyeydi.
5 BİN KİŞİNİN İDAMINDAN SORUMLU TUTULUYOR
İnsan hakları grupları, yaklaşık 5 bin kadın ve erkeğin idam edilip isimsiz toplu mezarlara gömülmesindeki sorumluluğu gerekçesiyle, Reisi'den eleştirilerini hiç esirgemedi. Reisi ise bu idam cezalarındaki rolünü hiçbir zaman kabul etmedi. Bununla birlikte, söz konusu idamların, Ayetullah Humeyni'nin bir fetvasına dayanmaları gerekçesiyle meşru olduğunu savundu.
Reisi sonrasında, devlet makamlarında hızla yükseldi. 1989-1994 arasında Tahran Başsavcılığı görevinde bulundu. 1994'te Devlet Denetleme Kurumu Başkanlığı'na atandı, bu görevde 10 yıl kaldı. 2004'e gelindiğinde ise Yargı Erki Başkanı Birinci Yardımcılığı görevine atandı. 2014'te İran Genel Başsavcılığı'na atandı. 2016'daysa, Hamaney tarafından, İran'ın en önemli ve varlıklı kuruluşlarından biri olan İmam Rıza Türbe ve Külliyesi Vakfı Başkanlığı'na getirildi.
2017 SEÇİMLERİNİ RUHANİ'YE KARŞI KAYBETTİ
Reisi, cumhurbaşkanlığına ilk kez 2017'de aday oldu. Bu seçimleri, ilk turda yüzde 57 oranında oy alan o dönemki cumhurbaşkanı Hasan Ruhani kazandı, ikinci olan Reisi'nin oranı yüzde 38'de kaldı.
Seçim yenilgisi, Reisi'nin imajını zedelemedi. Hamaney kendisini Mart 2019'da, ülkenin en güçlü pozisyonlarından biri olan Yargı Erki Başkanlığı'na getirdi. Reisi bu görevdeyken, eski Yargı Erki Başkanı Ayetullah Amuli Sadık Laricani'nin dönemiyle ilgili üst düzey yargı yetkililerine yönelik "yargıda yolsuzluk" soruşturmalarını başlattı; görev süresi boyunca sık sık ülkenin en büyük sorunlarından sayılan yolsuzlukların üzerine gitme vurgusu yaptı. 2021 seçimlerinde de kampanyasını, yolsuzluk karşıtlığı üzerine kurdu.
Yargı Erki Başkanlığı sürecinde, uyuşturucu bağlantılı suçlara idam cezası verilmesi ve bu cezaların infaz edilmesi konusunda reformlar yaparak öldürülen mahkum sayısını azalttı. Ancak özellikle de Kürt kadın Jîna Mahsa Amini'nin 16 Eylül 2022'de 'ahlak polisi' tarafından gözaltına alınması sonrası ölmesi üzerine patlak veren protestolarda eylemcilere verilen idam cezalarının baş sorumlularından biri olarak görüldü.
AİLESİNİN SIR YAŞAMI
ABD'nin eski başkanı Donald Trump, siyasi tutukluların idam edilmesinde ve 2009'daki seçimlerden sonra protestoların bastırılmasında oynadığı rol gerekçesiyle Kasım 2019'da, Reisi'yi yaptırım listesine aldı.
Reisi'nin özel hayatıyla ilgili ise çok fazla şey bilinmiyor. Eşi Cemile Reisi, Tahran'daki Şehit Beheşti Üniversitesi'nde ders veriyor. Çiftin iki yetişkin kızı var. Aynı zamanda, Reisi'nin kayınpederinin Meşhed'de sertlik yanlısı tavrı ile tanınan din görevlisi Ayetullah Ahmed Alamolhoda olduğu biliniyor. (HABER MERKEZİ))
