Elektrikli araçların piyasaya hızlı bir şekilde girmeye başlaması ile birlikte enerji bakımından dünya dengeleri de değişecek gibi görünüyor. Suudi Arabistan petrol üssü olarak değerlendirilirken, Elektrikli araçlar için de Afganistan büyük bir önem kazanmaya başladı. Sahip olduğu yüksek miktarlarda lityum ve elektrikli araç pili yapımında kullanılan maden rezervleri, Çinli şirketlerin ilgisini çekiyor.
AJANS65 TV - Elektrikli araçlar dünya piyasasını ele geçirmeye kararlı. Elektrikli arazların önem kazanması ve hızlı bir şekilde piyasaya girmesi ile birlikte kimi ülkeler eskiye nazaran daha güçlü konuma geliyor.
Washington Post'un haberine göre, ABD Savunma Bakanlığı, Afganistan'daki lityum kaynaklarının değerini yaklaşık 1 trilyon dolar olarak değerlendirirken, uzmanlar ise ülkeyi "lityumun Suudi Arabistan'ı" olarak nitelendiriyor.
LİTYUM ELEKTRİKLİ ARAÇLARIN PİLLERİ İÇİN HAYATİ ÖNEME SAHİP
Elektrikli araçların, dünya çapında yayılmaya başlamasının ardından bu araçların pilleri için hayati öneme sahip lityum başta olmak üzere nikel, kobalt ve manganez gibi madenler son dönemlerin en önemli yer altı kaynakları olarak öne çıkıyor.
Uluslararası Enerji Ajansı (UEA), 2040 itibarıyla lityuma talebin 2020'ye göre 40 kat artabileceği öngörüsünde bulunurken, bu madenin yeryüzündeki miktar ve konumları da giderek ilgili çeken araştırma konuları arasında yer alıyor.
Başta insan hakları ihlalleri ve Taliban'ın geçmişindeki eylemleri olmak üzere çeşitli gerekçelerle Afganistan'ın ABD dahil çok sayıda ülkenin yaptırım listesinde bulunması ise Çinli şirketlerin, ülkedeki başta lityum olmak üzere elektrikli araç pilleri için ihtiyaç duyulan yer altı kaynakları için iştahını kabartıyor.
ELEKTRİKLİ ARAÇLAR "YEŞİL ENERJİ" İÇİN KRİTİK
Elektrikli araçlar, uzmanlar tarafından "yeşil enerjiye " geçişte kritik bir dönüm noktası olarak görülüyor.
Lityum, nikel, kobalt ve manganez gibi elektrikli araç üretiminde gerekli madenlerin çıkarılma süreçleri ise çevreye ve insanlara zarar veriyor.
Taliban'ın Ağustos 2021'de Afganistan'ı ele geçirmesinin ardından 2022'de ise lityum fiyatları 8 kat artarken, bu durum Çinli şirketlerin bölgeye ve yeraltı zenginliklerine ilgisini artırdı.
Washington Post'a konuşan Afgan iş insanları ve Çinli şirketlerle Afgan yetkililer arasında aracılık yapan kişiler ise Çin'in ilgisini "19. yüzyılın altın madeni bulma yarışına" benzetiyor.
KAÇAK YOLLARLA YURTDIŞINA GÖTÜRÜLÜYOR
Taliban yetkilileri, yılbaşında Çinli bir iş insanını, Konar eyaletinden elde ettiği 1000 ton lityumu kaçak yollardan Pakistan üzerinden Çin'e kaçırırken yakaladı.
Taliban, lityum çıkarma ve işlemeyi durdurdu
Son aylarda, lityum arama ve çıkarma işlemlerini durduran Taliban, yabancı bir şirkete yasal maden arama izni vermek için görüşmeler yapmak isterken, Çinli şirketler bu konuda en istekliler arasında yer alıyor.
PİYASA ÖNÜNDEKİ EN BÜYÜK ENGEL ULAŞIM
Uzmanlar, Afganistan'ı lityum zengini ülke olarak nitelendirirken, ülkenin özellikle de lityum zengini bölgeleri Konar ve Nurestan'ın coğrafi koşulları ve ulaşım imkanlarının yetersizliğinin madenin piyasaya sürülmesinin önünde güçlükler oluşturabileceğine işaret ediyor.
Çin Halk Kurtuluş Ordusu'ndan emekli kıdemli albay ve Tsinghua Üniversitesinde güvenlik uzmanı Zhou Bo, "Afganistan'ın sanayi tesisleri açısından yetersiz ama büyük maden kaynaklarına sahip, zorlukları göğüsleme ve altyapı inşasında hiçbir batılı Çinlilerle yarışamaz." ifadelerini kullandı.
BATILI ŞİRKETLER DE AFGANİSTAN'A YATIRIM YAPABİLİR
Taliban geçici hükümetinin Maden ve Petrol Bakan Vekili Şehabeddin Dilaver ise Washington Post'a yaptığı açıklamada, bir gün önce Çinli bir şirketle Afganistan'da lityum işleme tesisi ve elektrikli araç pil fabrikası inşa edilmesi de dahil 10 milyar dolarlık bir proje üzerinde çalıştıklarını söyledi.
Dilaver, Taliban yetkililerinden teşekkül eden bir komisyonun madencilik iznine ilişkin planlamaları ve teklifleri değerlendirdiğine işaret ederek, batılı şirketlerin hatta ülkesine karşı yaptırımları kaldırması halinde ABD'li şirketlerin de madencilik için teklifte bulunabileceğini kaydetti.
ABD'ye karşı tutumlarının değişmediğini aktaran Dilaver, "Biz her zaman 'ABD, askerlerini ve ölüm makinalarını Afganistan'dan çekerse buraya her zaman yatırım yapabilir.' dedik. Petrole talep düşerken, lityum talebi ise sürekli artıyor. Sadece Nurestan bölgesinde 2,5 milyon ton lityum kaynağımız var ve Afganistan, dünyanın en zengin ülkelerinden biri olabilir." değerlendirmesinde bulundu.
2030'DA DÜNYA YETERSİZ LİTYUM ARZIYLA KARŞI KARŞIYA KALABİLİR
Benchmark Mineral Intelligence şirketinin Genel Yayın Yönetmeni Henry Sanderson de 2030 itibarıyla Çin, Avrupa ve ABD'deki araçların yaklaşık yüzde 60'ı elektrikli olduğunda dünyanın yetersiz lityum arzıyla karşı karşıya kalabileceği uyarısında bulundu.
Sanderson, Çin'in lityum işleme fabrikalarını ve pil üterim açısından dünya pazarını kontrolü altına aldığını ancak pazarı besleyecek lityum kaynaklarının gün yüzüne çıkarılmaması halinde tedarik zincirinin çökelebileceğini söyleyerek, "Bunun için Afganistan'a gidiyorlar. Temin edebilecekleri kadar (lityum) temin etmek istiyorlar." yorumunu yaptı.